Tactiel

Textielkunst door Ad Marijnissen

Het materiaal komt los van zijn eeuwenoude toepassingen zoals kleding en ander gebruiksgoed. Het komt meer op zichzelf te staan en wordt zo ook gepresenteerd. Als we ons verdiepen in hoe het zo gekomen is, zien we als eerste dat textiele materialen niet zo gemakkelijk voor de eeuwigheid te bewaren zijn. De ‘zachtheid’ van het materiaal maakt het gevoelig voor slijtage en de tijd. Een beeldhouwer in steen of marmer kan wat dat betreft meer rekenen op zijn materiaal. Ook in de schilderkunst zijn er technische ontwikkelingen  geweest, waardoor schilderijen gemakkelijker en langer bewaard konden worden: het gebruik van olieverf en vernis is daarin doorslaggevend.

Mijn werk zal met mij vergaan.

Magdalena Abakanowicz

Een textielkunstenaar zal moeten accepteren dat zijn werk niet eeuwig zal bestaan. Iemand als Magdalena Abakanovich maakt daar in deze tijd een statement van!

Wandkleed van Bayeux

Toch zijn er wel werken overgebleven uit vroeger tijden, zoals de prachtige wandtapijten uit de vroege renaissance. Er werden door kunstenaars ontwerpen gemaakt voor die grote  oppervlakken, die kunnen wedijveren met schilderijen uit die tijd. 
Een voorbeeld daarvan is het wandkleed van Bayeux, een weergave van de slag bij Hastings in 1066. De toegepaste uitingsvormen van textiel hebben toch altijd de boventoon gevoerd in de geschiedenis, van kleding, mode en wandkleden tot heel speciale vormen zoals poppen, maskers en het kunstig bewerken van stoffen. In de grote Europese weefateliers van bijvoorbeeld Aubusson, Beuavais of Brussel en ook in het Midden-Oosten  is eeuwenlang het kopieren van de oude werken en patronen schering en inslag geweest. Pas in de vorige eeuw kwam daar verandering in.

De aanraakbaarheid en materialiteit van textiel geeft mogelijkheden, en heeft kunstenaars altijd geinspireerd tot bedenken en ontwikkelen van nieuwe ideeen en ontwerpen, zoals ook de geschiedenis leert. In het begin van de vorige eeuw kwam er in de hele maatschappij en met name in de kunst een beweging op gang die de oude waarden in alle disciplines scherp ondervroeg. Kenmerkend voor die tijd is dat er vele heilige huisjes omver geworpen werden. Bewegingen als het futurisme waren een teken van die tijd: de begeestering over de mogelijkheden van de toekomst namen een grote vlucht. Soms wat te groot, maar goed. In die maalstroom van vernieuwing kreeg ook een nieuw gebruik van textiel een plaats. Wereldwijd is dit te zien. 

Arts and Crafts-beweging en Bauhaus

Bij het Bauhaus, een vernieuwende academie in Duitsland, werd nieuw materiaalgebruik gepropageerd. Het Bauhaus-ideaal vertoont veel overeenkomst met de ideeën van William Morris (Engeland 1834-1886) en zijn Arts and Crafts-beweging. Deze beweging zette zich af tegen de industriële produktie en bracht enkel handvervaardigde objecten voort. Bauhaus concentreerde zich bovendien op het zuivere ontwerpproces: de vorm komt voort uit de functie, het materiaal en de produktiewijze. De populaire kelim-weefsels, ontworpen en uitgevoerd door Gunta Städler-Stolz (Duitsland 1887) in de textielwerkplaats van Bauhaus behoren dan ook tot de eerste voorbeelden van moderne textieldesign.

Later, ca 1920 – 1930, wees Madame Cuttoli, een kledingontwerper, in Frankrijk kunstenaars op de mogelijkheden van het materiaal. Met name Joan Miro en Jean Lurçat pikten dit op en maakten vernieuwende ontwerpen voor de klassieke weef-ateliers in Aubusson en Beauvais. De moderne geschiedenis van textiel als beeldend medium evolueert via de revival van het tapijt door Madame Cuttoli naar de softsculpturen van Claes Oldenburg, Richard Serra en Eva Hesse vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw. Zo kan textiel ook een ruimtelijke dimensie krijgen. En wordt de woordenschat van textiel steeds omvangrijker. 

Textielkunst ontwikkelt zich van het kopiëren van oude voorbeelden naar een volledig zelfstandige kunstvorm, in vorm en benaderingswijze. De verbinding met toegepaste vormen blijft: kleding is nog steeds een inspiratiebron, er worden moderne wandtapijten gemaakt, ook digitaal, maar er wordt ook een ander spectrum aangeboord: textiel heeft een grote rol in installatiekunst en het is een dankbaar materiaal voor performances.

De vorm is vrijgemaakt en er ontstaat een grote diversiteit van benaderingen van textiel. Zowel in de techniek, de materialiteit als in de vorm werd en wordt nog steeds veel geëxperimenteerd.  En het kan de hele ruimte innemen.

Expositie Tactiel in Het Gele Huis

In de expositie Tactiel zijn invloeden van al deze stromingen en invloeden te zien. De wandkleden van Annemie Jaspers, de ruimtelijke installatie van Judith Kuipers, het sculptuur van Judy Hooymeyer, de performance van Maurice Spapens en het resultaat daarvan, de conceptuele benaderingen van Irèn Nooren en Dorothé IJsseldijk. 

En vergeet zeker niet de gedachten over al dit werk! In de tentoonstelling is ook een diaserie te zien die deze tekst illustreert.

(Het is nooit mijn bedoeling om met een verhaal als dit compleet te zijn, laat het een leidraad zijn om verder te zoeken naar interessant werk en gedachten over textiele kunst en de kruisbestuivingen met andere kunst en de wereld in het algemeen.)

Droomwensbreien met bezemstelen door Maurice Spapens

Terwijl Maurice op een tafel met bezemstelen een kleurrijk droomwenskleed aan het breien is, knopen de deelnemers een gekleurd droomwenslint dat ze uit het rek naast hem hebben gekozen aan het laatste droomwenslint.
Bij het aan elkaar knopen denkt de deelnemer aan zijn droom of wens en uit die in stilte of deelt die met de omstanders. Net zoals de gekleurde lapjes in Tibet die aan de bergen zijngeknoopt. Het universum neemt de droom of wens op in het totaal. De uitkomst in het aardse is een kleurrijk droomwenskleed dat enkel zo kan ontstaan door de keuzes van de kleuren van de deelnemers. Dromen en wensen kunnen uitkomen.